Να και κάτι καλό και θα είμαστε όλοι εκεί:

Δραματοποιημένη διάλεξη για τον Γάλλο φιλόσοφο Καρτέσιο

Πέμπτη 15 Μαΐου 2008

Ώρα έναρξης 7 μ.μ.

Megaron Plus

Είσοδος ελεύθερη με δελτία προτεραιότητας

Η διανομή των δελτίων αρχίζει στις 6μ.μ.

«Η Φιλοσοφία στη σκηνή» είναι μία δραματοποιημένη μορφή διάλεξης που αναπαριστά τη φιλοσοφική πράξη Στα στα όρια του θεάτρου και των φιλοσοφικών διαλόγων. Στην δραματοποιημένη διάλεξη «Καρτέσιος» ο εμπνευστής της ιδέας και παρουσιαστής της εκδήλωσης καθηγητής της φιλοσοφίας του πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδόσης Πελεγρίνης συνεργάζεται με μια ομάδα επαγγελματιών ηθοποιών που αποτελείται από τους Μανόλη Σορμαϊνη, Άγη Εμμανουήλ, Δημήτρη Πλειόνη, Αλέξανδρο Κομπόγιωργα και Νεκταρία Γιαννουδάκη και υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Γιώργου Νανούρη και τη μουσική του Θοδωρή Οικονόμου, έχει σκοπό να φέρει τον θεατή σε επαφή με τον τρόπο σκέψης του Γάλλου φιλοσόφου. Οι ηθοποιοί αναπαριστούν, αλλά δεν εκλαϊκεύουν και, μέσα από δρώμενα και εκπλήξεις, παρέχουν στο κοινό τα κατάλληλα ερεθίσματα, ώστε να κατανοήσουν τη σκέψη του φιλοσόφου.

Όπως γράφει και στο τελευταίο του βιβλίο «Φιλοσοφία επί σκηνής» ο καθηγητής Θ. Πελεγρίνης «κάτι που παραμένει σταθερό είναι η ανάγκη των ανθρώπων να φιλοσοφούν, έστω και αν διατείνονται ορισμένοι πως η φιλοσοφία είναι στρυφνή. Αν παρουσιάζεται έτσι στα μάτια μας η φιλοσοφία, να ξέρετε ότι φταίει εκείνος που ανέλαβε να μας καθοδηγήσει σε αυτήν -ενδεχομένως και εμείς οι ίδιοι που τον πιστέψαμε. Όχι, πάντως, η Φιλοσοφία! Στην πραγματικότητα, η τελευταία αυτή είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, γοητευτική, όμορφη και χρήσιμη, μιας και έχει να κάνει με τον τρόπο που πρέπει να ζούμε και να σκεφτόμαστε. Είναι ακόμη η φιλοσοφία από τη φύση της μια λαϊκή ενασχόληση, αφού ασκείται από όλους μας -ναι, από όλους μας- είτε το αντιλαμβανόμαστε αυτό είτε όχι». Αρκεί βέβαια αυτό να γίνεται με έναν εύληπτο και ψυχαγωγικό τρόπο προσέγγισης έτσι ώστε το κοινό, ανεξαρτήτως της παιδείας που διαθέτει, να πλησιάζει με ευχαρίστηση τη φιλοσοφία.

Ο Ρενέ Ντεκάρτ ή Καρτέσιος, όπως είναι εκλατινισμένο το όνομά του, ήταν Γάλλος φιλόσοφος και μαθηματικός που έζησε τον 17ο αιώνα και είναι γνωστός για τη φράση του «cogito, ergo sum»(σκέφτομαι, άρα υπάρχω). Γεννήθηκε το 1596 στη Λα Χάιγ Αν Τουρέν της Γαλλίας. Όταν ήταν ενός έτους, η μητέρα του πέθανε από φυματίωση. Ο πατέρας του, δικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο, δεν αφιέρωνε πολύ χρόνο στην οικογένειά του. Σε ηλικία δέκα ετών, ο Καρτέσιος εισήλθε σε Ιησουιτικό Κολλέγιο στη Λα Φλές, όπου φαίνεται ότι ήλθε σε επαφή με τον μυστικισμό, αλλά αργότερα τον εγκατέλειψε για χάρη της ορθολογικής έρευνας. Έπειτα, σπούδασε Νομική στο πανεπιστήμιο του Πουατιέ , σύμφωνα με την επιθυμία του πατέρα του.

Ο Καρτέσιος δεν άσκησε ποτέ το επάγγελμα. Πρόθεσή του ήταν να δει τον κόσμο και να ανακαλύψει την αλήθεια. Το 1618 εισήλθε στην υπηρεσία του πρίγκιπα Μορίς του Νασσάου, κυβερνήτη των Ηνωμένων Επαρχιών των Κάτω χωρών. Εκεί συνάντησε τον Ισαάκ Μπήκμαν, ο οποίος έστρεψε το ενδιαφέρον του στα Μαθηματικά και τη Φυσική. Το 1623, μετά τον θάνατο του πατέρα του, πούλησε την κτηματική του περιουσία για να μπορεί να συντηρείται με ένα σταθερό εισόδημα. Πέντε χρόνια αργότερα έφυγε για την Ολλανδία, όπου έζησε αλλάζοντας συχνά τόπο διαμονής έως το 1649. Τη χρονιά εκείνη πήγε στη Σουηδία, ύστερα από πρόσκληση της βασίλισσας Χριστίνας για να τη διδάξει φιλοσοφία και να συμμετάσχει σε έναν κύκλο διανοουμένων στη Στοκχόλμη. Στην πόλη αυτή πέθανε έναν χρόνο αργότερα, προσβεβλημένος από πνευμονία.

Ο Καρτέσιος υποστήριξε ότι το σύμπαν είναι μία τεράστια μηχανή, ότι όλα όσα υπάρχουν στον κόσμο της φύσης είναι μηχανές -ακόμη και τα ζώα, τα οποία αποκάλεσε αυτόματα. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί ο άνθρωπος, ο οποίος εκτός από το σώμα του που λειτουργεί επίσης ως μια μηχανή, διαθέτει ψυχή, η οποία αποτελεί το ουσιαστικό τμήμα της ύπαρξής του. Βασικό χαρακτηριστικό της ψυχής είναι η νόηση.

Το πρωταρχικό ερώτημα είναι πώς μπορεί κανείς να είναι βέβαιος για την ύπαρξη των πραγμάτων που συγκροτούν το σύμπαν, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού του. Ο Καρτέσιος επισήμανε ότι πολλές φορές στα όνειρά μας βλέπουμε πράγματα που υπάρχουν στην πραγματικότητα και, αντιστρόφως, στην πραγματικότητα παρατηρούμε πράγματα τα οποία θα μπορούσαμε να είχαμε ονειρευτεί. Διατύπωσε την υπόθεση ότι ενδεχομένως υπάρχει ένας κακός δαίμων που εμφανίζει τα πράγματα γύρω μας ως πραγματικά ενώ στην πραγματικότητα είναι ανύπαρκτα.

Για να απαντήσει στο κρίσιμο ερώτημα, ο Καρτέσιος χρησιμοποίησε το όπλο της αμφιβολίας, εκτείνοντάς την στα έσχατα όριά της. Ισχυρίστηκε ότι μπορεί κανείς να αμφιβάλλει για όλα τα πράγματα, ακόμη και για τα προφανή. Για ένα πράγμα όμως δεν μπορεί να αμφιβάλει για το γεγονός ότι αμφιβάλλει δηλαδή σκέπτεται. Το γεγονός όμως, ότι σκέπτομαι σημαίνει ότι υπάρχω. Γιατί πώς θα μπορούσα να σκέπτομαι αν δεν υπήρχα; Σκέπτομαι άρα υπάρχω ή επί το λατινικότερον «cogito, ergo sum». Με τη διατύπωση της πρότασης αυτής, ο Καρτέσιος υποστήριξε ότι εξασφάλισε μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια -τη βεβαιότητα που μπορεί ο καθένας μας να έχει για την ύπαρξη του εαυτού του. Επιχείρησε, δηλαδή, να θεμελιώσει την ανθρώπινη γνώση μέσα από την καθολική αμφισβήτηση.